2023 या वर्षासाठी आपत्ती व्यवस्थापनातील उत्कृष्ट कार्यासाठी सुभाष चंद्र बोस आपत्ती व्यवस्थापन पुरस्कारासाठी संस्थात्मक श्रेणीतून ओडिशा राज्य आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण आणि लुंगलेई अग्निशमन केंद्र, मिझोराम, यांची निवड झाली आहे.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली भारत सरकारने आपत्ती व्यवस्थापन क्षेत्रात भारतातील व्यक्ती आणि संस्थांनी केलेल्या अमूल्य योगदानाची आणि निःस्वार्थ सेवेची दखल घेण्यासाठी आणि त्यांचा सन्मान करण्यासाठी "सुभाष चंद्र बोस आपत्ती व्यवस्थापन पुरस्कार" हा वार्षिक पुरस्कार सुरू केला आहे. दरवर्षी नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या जयंतीला म्हणजेच 23 जानेवारीला हा पुरस्कार जाहीर केला जातो. संस्थेसाठी 51 लाख रुपये रोख आणि प्रमाणपत्र तर व्यक्तीसाठी 5 लाख रुपये रोख आणि प्रमाणपत्र असे या पुरस्काराचे स्वरूप आहे. केंद्रीय गृहमंत्री आणि सहकार मंत्री अमित शहा यांच्या मार्गदर्शनाखाली देशाने आपत्ती व्यवस्थापन पद्धती, सज्जता, आपत्तीशमन आणि प्रतिसाद यंत्रणेत लक्षणीय सुधारणा केली आहे ज्यामुळे नैसर्गिक आपत्तींदरम्यान होणार्‍या जीवितहानीमध्ये लक्षणीय घट झाली आहे.
आपत्ती व्यवस्थापन क्षेत्रातील 2023 पुरस्कार विजेत्यांच्या उत्कृष्ट कार्याचा सारांश खालीलप्रमाणे आहे:
- ओडिशा राज्य आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (OSDMA), सुपर चक्रीवादळानंतर 1999 मध्ये स्थापन करण्यात आले. OSDMA ने ओडिशा डिझास्टर रिस्पॉन्स अॅक्शन फोर्स (ODRAF), मल्टी-हॅझर्ड अर्ली वॉर्निंग सर्व्हिस (MHEWS) फ्रेमवर्क आणि "SATARK" नावाचे अत्याधुनिक तंत्रज्ञान-सक्षम वेब/स्मार्टफोन-आधारित प्लॅटफॉर्म यासह अनेक उपक्रम सुरू केले आहेत. डायनॅमिक रिस्क नॉलेजवर आधारित आपत्ती जोखीम माहितीचे मूल्यांकन, मागोवा घेणे आणि सतर्क करणे). OSDMA ने विविध चक्रीवादळ, हुदहुद (2014), फानी (2019), अम्फान (2020) आणि ओडिशा पूर (2020) दरम्यान प्रभावी प्रतिसाद दिला. OSDMA ने 381 त्सुनामी प्रवण गावे/वॉर्ड्स आणि किनारपट्टीपासून 1.5 किमी अंतरावर असलेल्या 879 बहुउद्देशीय चक्रीवादळ/पूर आश्रयस्थानांमध्ये सामुदायिक लवचिकता निर्माण करण्यासाठी आपत्ती सज्जता उपक्रम राबवले.
- लुंगलेई अग्निशमन केंद्र, मिझोरामने 24 एप्रिल 2021 रोजी लुंगलेई शहराला वेढलेल्या आणि 10 हून अधिक ग्राम परिषद क्षेत्रांमध्ये पसरलेल्या निर्जन जंगल भागात लागलेल्या मोठ्या जंगल आगीला कार्यक्षमतेने आणि प्रभावीपणे प्रतिसाद दिला. स्थानिक नागरिकांच्या सहाय्याने लुंगलेई अग्निशमन केंद्राच्या कर्मचार्‍यांनी 32 तासांहून अधिक काळ सतत काम केले ज्या दरम्यान त्यांनी रहिवाशांना प्रवृत्त केले आणि जागेवर प्रशिक्षण दिले. अग्निशमन व आपत्कालीन कर्मचार्‍यांनी ज्‍वाला विझविण्‍याच्‍या धाडसी, निर्लज्ज आणि तत्पर परिश्रमांमुळे कोणतीही जीवित व मालमत्तेची हानी झाली नाही आणि आगीचा प्रसार राज्‍यातील इतर भागात होण्‍यास आळा बसला.
